Zając bielak - Lepus timidus

Zając bielak - Lepus timidus (Linnaeus, 1758)
Rząd: Zającokształtne - Lagomorpha
Rodzina: Zającowate - Leporidae


Opis: Zając bielak różni się od zająca szaraka nieco mniejszymi wymiarami i masą ciała. Ubarwienie letnie zająca bielaka jest dość zmienne z przewagą tonacji buroszarej i niewielką domieszką barwy rudawej. Spód ciała ma biały, ogon od spodu biały, z wierzchu szary, ale bez czarnego włosa, końce uszu czarne. Zimą całe futro jest białe, tylko końce uszu czarne. Barwa ogona i jego kształt są dobrą cechą diagnostyczną, pozwalającą odróżnić zająca bielaka od zająca szaraka. Stopy bielaka są silnie uwłosione, co uwidocznia się na szerszym tropie w porównaniu z zającem szarakiem.

Zasięg geograficzny: tego gatunku obejmuje Islandię, Wyspy Brytyjskie (Irlandię, Szkocję), Alpy, Skandynawię, północną część Europy Wschodniej, północną Azję po Kamczatkę i Sachalin. Południowa granica zasięgu w europejskiej części ZSRR przebiega na linii Puszcza Białowieska, Kijów, Charków, Woroneż. Przez Polskę przebiega zachodnia granica dość zwartego zasięgu tego gatunku, obejmując część Pojezierza Mazurskiego (Puszcza Augustowska i Romincka), a także Puszczę Białowieską, gdzie spotykany bywa tylko sporadycznie.

Biotop: Zając bielak występuje głównie w większych kompleksach leśnych zarówno w lasach liściastych, jak i mieszanych, a także w borach. Na północy zasiedla tajgę i tundrę. W przeciwieństwie do szaraka zasiedla tereny bagienne, często występuje w dolinach rzek. W okolicach górzystych przebywa najczęściej na wysokości ponad 1000 m (w Alpach osiąga 3400 m n.p.m.). Rozprzestrzenienie bielaka w terenie zmienia się w zależności od sezonu. W lecie rozmieszczenie osobników w różnych biotopach jest bardziej równomierne niż w zimie, kiedy to występują znaczne różnice w skupiskowości populacji tego gatunku związane z zasobnością i dostępnością żeru w danym biotopie.

Pokarm: Na żer wychodzi zwykle nocą. Pokarm bielaka w lecie stanowi soczysta roślinność zielna.

Rozród i rozwój: Okres rozrodu trwa od lutego-marca do września-października w zależności od stref klimatycznych. Ciąża trwa od 47 do 53 dni, średnio 50 dni. Przeciętna wielkość miotu u bielaka zawiera się w granicach 2-8, częściej 3-5. Młode rodzą się z otwartymi oczami, owłosione i od razu ruchliwe. Ssą matkę przez około 3 tygodnie. Po 10 dniach zaczynają żerować samodzielnie. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 8-9 miesięcy. Fizjologiczna długość życia bielaka nie jest znana. Najstarszy zając znakowany w Szkocji miał 6 lat. Bielak wyprowadza w sezonie rozrodu od 1 do 3 miotów. Na terenach o łagodniejszym klimacie parkoty zaczynają się w lutym, a pierwszy miot przychodzi na świat w kwietniu. W wiosennym rozrodzie uczestniczą nie wszystkie samice. Drugi miot ma miejsce w czerwcu lub na początku lipca. W tym okresie ogół samic uczestniczy w rozrodzie. Jest to miot decydujący o wielkości przyrostu młodych w danym roku. W trzecim miocie uczestniczy niewielka liczba samic w populacji.

Behawior: Populacje bielaka w zwartej części areału charakteryzują się występowaniem cyklicznych zmian liczebności, które mają miejsce co 4-5 lat. Z cyklami tymi na północy związane są fluktuacje liczebności wielu drapieżców, jak lis, kuna, gronostaj. Zając bielak, podobnie jak szarak, jest zwierzęciem osiadłym. Znakowane zające zarówno stare, jak i młode w większości wypadków odławiane były nie dalej jak 200 m, sporadycznie do 500 m od miejsca poprzedniego odłowu. W okresie zimowym natomiast pokonują dystanse do 1 km i dłuższe szukając bardziej dostępnej bazy pokarmowej na zrębach czy w młodnikach.